Кӧрт Айка дорын гӧститӧм.

     Вежон сайын ме гӧститы Кӧрт Айка дорын, стӧчджыка-кӧ Кӧрткерӧсса музейын. Татчӧ чукӧртчылісны велӧдчысьяс- выльтор туялысьяс. Ми челядькӧд зэв долыда  видзӧдалім коми йӧзлӧн важся олӧмысь эмбурсӧ. Он кӧ аддзыв- он и гӧгӧрво, мый сійӧ зу да пеша, весиг чарла да печкан  бабъяслӧн абу нин.  Майбыр, ставсӧ тайӧс музейын позьӧ вӧрӧдыштны, весиг бергӧдлыштны киясын. 

     А шензьӧдіс орчча коми учительстволӧн кабинет. Тані сулаліс гӧрд пуысь пызан (эз жӧ эськӧ велӧдысьяслы сійӧ шедлы) да фисгармония. Татшӧм пельк да мича вӧчӧмтор! Чукӧртӧмаӧсь тайӧ дивӧсӧ Америкаын. А музейӧ веськалӧма Маджасянь, вӧвлӧм спецпоселенечьяслӧн поселокысь. Вот эськӧ тӧдмавны тайӧ историясӧ! Меддонаыс музейын коронационнӧй кружка. Челядь тайӧс ёна пыдди оз пуктыны. Бур, мый дозмукыс ыргӧнысь, эськӧ жугаліс нин!

   Челядь юксисны-висьтавлісны тӧдмалӧмторъясӧн. Найӧс тшӧтш  кывзіс да мыйкӧ гижалыштіс аслыс ыджыд арлыда сук синкымъяса мужичӧй. Менӧ неуна чуймӧдіс татшӧмторыс, ӧд ас му туялӧм йылысь тайӧ мортыслы позьӧ  некымын небӧг лӧсьӧдны! Орччӧн пукалысьнас вӧлі зэв пыдди пуктана морт Анатолий Смилингис. Нимыс рочӧдӧма. Налысь семьясӧ ыстылӧмаӧсь  Комиӧ война заводитчигӧн Литвасянь. Уджӧдӧмаӧсь вӧр заптӧмын Локчимлагын. Унаӧн сэні кувласисны, но Анатолислы везитӧма. Борти уналаын уджавлӧма. 40 во юрнуӧдіс Дом пионеровлысь уджсӧ.

     Уна вын пуктіс, медым эз вунны  мыжтӧг мыждӧмаяс: пукталісны вӧрса гуся гуалӧмъяс вылӧ крестъяс, пасъяс, кыпӧдісны документъяс. Сійӧс ми тӧдам, кыдзи ас му туялысьӧс да пӧсь сьӧлӧма мортӧс. ӧд тайӧ мужичӧйыслы 89 арӧс! Но сійӧ оз ланьтлы, век на корсьысьӧ да восьтӧ выльторъяс! И кӧсйӧ унджыклы висьтавны та йылысь: паныдасьлӧ йӧзкӧд, нуӧдӧ ассьыс блог, регыд на ме вӧзйысьы сы дорӧ ВК-ын… Кор ыджыдтор йылысь мӧвпалан- некор пӧрысьмыны да лябмыны. А ещӧ тайӧ мортыс велӧдлӧма коми кыв. Медводдза лыддьӧм коми небӧгыс - «Алӧй лента»… И бӧръявыв: кор Смилингис сёрмис пажын вылӧ верданінӧ, гӧтырыс шуис, мед ӧчередьтӧг босьтас. «Ме тадзи ог вермы»,- вӧлі воча…

        Татшӧм гӧститӧм…

Арся серъяс...

    Бӧрӧ колины гажа гожся лунъяс. Но и арлӧн эм сьӧлӧм мавтыштан здукъяс: долыд, кор ставыс быдмӧма  град вылын да меститӧма нин, любӧ гӧбӧчысь кыскыны да номсасьны заптысьӧмторъясӧн, кыпыда лолавсьӧ вӧрын  ыркыд сынӧднас, а  картупель керигӧн ки-кок кынмӧм бӧрти баня меддонанас лоӧ!  Да и рӧмъясыс арлӧн ньӧти абу жугыльӧсь! Арӧй — арӧй, ми тэкӧд ёртасям! 

Гожся туйяс: Кадам

     Таво гожӧм меным мойвиис аддзывны коми саридз – Кадам! Збыльысьсӧ тайӧ гӧгрӧс ыджыд ты Кулӧмдін районын. Но, кор друг вӧрысь петан сылӧн берег вылас – сьӧлӧмыд ыпмунлӧ помтӧм-дортӧм отсьыс, дерт жӧ, саридз! Небесаыс ньӧжйӧникӧн лэччӧ да вуджӧ ваӧ. И сэтшӧм уна сынӧдыс да ваыс, мый асьтӧ кылан ичӧтик вошӧм бобулӧн…

      Тані ставсӧ дасьтӧма шойччӧм вылӧ: керкаяс, бипур места, пывсян. Весиг позьӧ пыж вывсянь чери кыйны. И меным шеді дас кымын ёкыш!  Черисӧ  тшынӧдӧм бӧрын ок и чӧсмасим  наӧн!

        Керкаяс сулалӧны пожӧмъяс костын, а  кык воськов сайын  вӧрыс нюраинын нин. Чӧдйыс да мырпомыс ачыс вӧзйысьӧ оз кӧ корзинаӧ, кӧть китырад да вомад.

        

        Кадамлӧн ваыс зэв сӧдз, да и берегыс лӧсялӧ  ваын бузӧдчыны радейтысьяслы. Но, вӧлӧмкӧ, медся уна окотитысьыс  татчӧ волыны -  лымъя кадӧ. Тӧвся  мич да йи улысь чери кыйӧм карса олысьяслы быттьӧ мойд!

         Менӧ тшӧтш  кыскӧ ас дінас коми саридз. Но оз чери кыйӧмнас, лӧньлуннас, ном абутӧмнас, а шензьӧдана мичнас. Ме сэки пукся пирс вылас, мед гӧгӧрбок вӧлі сӧмын ва да енэж. Кута мӧвпавны сы йылысь,  мый колӧ   мортлы, мед лоны  шудаӧн, вермас-ӧ коми морт лоны шуданас вӧрын да ваын уявтӧг…  Аддзысьлытӧдз, Кадам!

Ельдӧг

   Важӧн эг солавлы ельдӧг. Водзын ичӧтдырйи арся кадӧ  тайӧ тшакыс вӧлі тыртӧма став гырысь дӧзмуксӧ  веранда вылын. Ельдӧгсӧ кӧтӧдісны куим лун, мамӧ вежлаліс васӧ. Сэсся солавліс ведраясӧ. А вотіс папӧ. Мунліс водз асывнас, а  воліс мудз, но долыд  пажын бӧрын. Нимкодьпырысь висьтавліс, мый муніс пыжӧн Уръёль ягӧдз, вуджис кык нюр, вӧльысь  воис ас местаӧдз. Вайліс чӧскыд дука тшаксӧ ыджыд нопйын да кӧрзинаын. Рытнас вина юыштліс ыджыд удж бӧрти…

   Таво зять миянӧс кутас чӧсмӧдлыны ельдӧгӧн – вотӧма кык ведра. Ыззьӧмӧн висьталіс, кыдзи воӧдчисны  Эжва мӧдлапӧлӧ да мотикъясӧн лэбыштісны Уръёль ягӧдз, нӧшта кык нюр вуджисны. Еджыд шляпаа тшакыс уна таво петӧма…

   Паськыд юӧн шлывгӧ водзӧ кадыс. Вӧр-валы ӧткодьӧсь и йӧз, и тшакъяс. Ставныс ас кадӧ чужӧны, ас кадӧ бырӧны…Татшӧм арся мӧвпъяс…

Гожся туйяс. Якша.

  Гожӧм помын тӧвзьылы Печора йывлань. «Тӧвзьылы» шуӧма гора. Бӧръя кызь километрсӧ  Якшаӧдз, гуранъяссӧ кытшлалӧмӧн, кыссим машинаӧн кык час. Туйинданыс вӧлі этша, да чайтім, мый ылӧджык нин воим. Гажӧдісны туйын шоръяслӧн  да ёльяслӧн  тешкодь нимъяс.

                                    

 А нимкодьӧдісны  зумыд, пемыд лыска сусъяс.  Найӧ ёна вежисны вӧрлысь серсӧ. Миладор муясын тайӧ пуыс ёнджыка мортӧн нин пуктӧма, вӧрын он пандав.  Печоракӧд паныдасим бӧръя шоныд гожся лунӧ,  лои пуктӧма личнӧй рекорд — удайтчис пыравны войвывса юлӧн  сӧстӧм ваясӧ моз тӧлысьлӧн 25-ӧд лунӧ! Вӧвлытӧмтор! Ачыс Печораыс зумышджык миян югыд да веж берега Эжваысь. Оз сӧмын галькиа берегнас  торъяв , но и пемыд ыджыд пуясӧн, кодъяс видзӧдчӧны ваӧ,  стрӧгджык ӧбичаӧн. Весиг быттьӧ енэжыс улынджык  тайӧ ю весьтас.

                                       

 Якшаын гӧститім лосеферма вылын. Чуймышталі, мый татшӧм матысянь позьӧ аддзыны миян вӧрса красавечьясӧс, да,  мый оз повны миянысь. Олім гӧстьяслы дасьтӧм мичаник керкаын. Медъёна шензи асывнас, кор восьті занавес да аддзи дышиника   шлывъялысь ай-йӧраӧс, а мӧд ӧшиньӧд кыйӧді йӧрапиянӧс.

                                        

 Найӧс чужӧмсяньыс  сразу торйӧдӧны мамъяссьыс.  Йӧрапиян  жмитчӧны ӧтлан, сёян кад кежлӧ ставӧн чукӧртчӧны  калитка дорӧ. Та вӧсна дзӧлюкъясӧс вӧлі неуна жаль. Велавсьӧма аддзыны ризъялысь чань-куканьясӧс мамъясыскӧд, а тані ӧтнаныс. Муспозъясӧс  малалыштім гӧрба ныръясӧдыс.

                                         

                                         

 Видзӧны фермаын ёнджыкасӧ   том йӧраясӧс. Вывті дырасӧ,  буракӧ, оз удайтчы кутнысӧ. Вӧля вылас тайӧ пемӧсъясыс повтӧг матыстчӧны йӧз дорӧ да та вӧсна кокниа шедӧны кыйсьысьяслы. Тані гоститӧм бӧрын мужичӧйяс кӧсйысьӧны дугӧдчыны кыйны йӧраясӧс туй бокъясысь.

                                         

Гортсянь дзонь лун ковмис мунны Якшаӧдз. Мунім уна посни сикт да поселок пыр. Посёлокъясас жугыль босьтӧ. Синмӧ шыбитчӧ эновтӧмлуныс, идӧрттӧмыс. Сиктъясыс кыдзкӧ кутчысьӧныджык. Сэтчӧс йӧзыс велалӧмаӧсь ас вылӧ надейтчӧмӧн овны. Мунігмоз мӧвпалі: ыджыд жӧ миян Коминым, татшӧм ылын ӧта-мӧдсянь оланінъясыс, вӧр-ваыс шензьӧдӧ    озырлуннас  да мичлуннас. Сьӧлӧм вылын вӧлі нимкодь и ӧтпырйӧ жугыль: долыд выль инъяс аддзӧмысь, а майшӧдліс  ылысса посни оланінъяслӧн ковтӧмлуныс…  

                                         

Гожся туйяс. Вӧльдін.

     Таво гожӧмыс сэтшӧм лышкыд вӧлі, мый некутшӧм саридз оз ков. Со ме и кытшлалі Коми мунымӧс. Важӧн кӧсйи аддзывны  ыджыд батьлысь чужанінсӧ —Вӧльдін сикт. Быттьӧ абу и ылын, да некыдзи ог воӧдчы. Но тайӧ шуда луныс воис!

    Сиктыс тайӧ Эжва йылын, меститчӧма кыпыд  берег вылас. Унджыкыс важ керка. Но найӧ зумыдӧсь, оз шогӧдӧй. Пандасьлы кык збой коми анькӧд. Кыкнанныс Уляшеваяс. Найӧ туялӧны ас мулысь история. Полина Алексеевна весиг лэдзӧма сборник сиктса йӧз йылысь, кодъяс дорйисны Чужан му Ыджыд тышын.

На пиын и менам ыджыд бать — Уляшев Павел Митрофанович. Муніс фронт вылӧ война заводитчигӧн, воис во мысти ранитчӧм бӧрти. Врачьяс эськӧ тшктылӧмась лэчитчыны, да  ӧткажитчӧма — челядь пӧ тшыглы куласны. Кӧрторъясыс мышсьыс ёна висьӧмӧн петавлӧмаӧсь. Куліс регыд Ыджыд вермӧм бӧрти. Аттьӧ тэныд, ыджыд бать, тайӧ гажа лунсьыс, миян шуда олӧмысь!

                     

Ыджыд батьлӧн чужан сиктӧ волӧмысь  вӧлі кыпыд лов вылын. Сиктын олӧны зіль йӧз. Кутӧны  керка-овмӧс, быдтӧны челядьӧс.  Ов да дзоридзав,  эжвайывса ичӧт Вӧльдін!